Rozmowy Salomona z Marchołtem, anonimowy utwór powstały być może pod koniec XII, a na pewno przed wiekiem XV, jest przeróbką czy też adaptacją wcześniejszych wzorów i źródeł, w których Salomon, biblijny król, spiera się słownie z odrażająco brzydkim Marchołtem. Charakterystycznym rysem tego tekstu jest ocierające się o bluźnierstwo zmieszanie sacrum i profanum, a mianowicie fakt, że w starciu słownym Salomon posługuje się cytatami biblijnymi, Marchołt zaś przedrzeźnia je przy użyciu wulgarnego języka i nieprzystojnych konceptów słownych. Mówiąc metaforycznie, Biblia została tu położona bezpośrednio przy kloace. Inną cechą Rozmów… jest ich wyraźny podział na dwie części – po słownym pojedynku Salomona i Marchołta następuje część narracyjna, w której biblijny patriarcha co rusz zostaje ośmieszony przez chytrego prostaka.

Rozmowy Salomona z Marchołtem cieszyły się sporą czytelniczą popularnością (doliczono się kilkunastu rękopisów z XV wieku i czterdziestu dziewięciu edycji drukowanych z lat 1473–1619) i zostały szybko przetłumaczone na wysokoniemiecki, dolnoniemiecki, niderlandzki, angielski, walijski, szwedzki, włoski, czeski i polski. Ten ostatni przekład, autorstwa bakałarza Jana z Koszyczek, wyszedł spod pras Hieronima Wietora po raz pierwszy w roku 1521 i później jeszcze co najmniej kilka razy. Dokładnej liczby wydań nie znamy, bo dochowało się zaledwie kilka fragmentów. Pierwsze wydanie Wietorowe cieszyło się przez lata sławą najstarszej drukowanej polskiej książki, stąd też zapewne spore zainteresowanie Marchołtem wśród bibliologów; zainteresowanie to zresztą doprowadziło do przygotowania bibliofilskiej, ekskluzywnej edycji znanych od XIX wieku fragmentów (Haarlem 1914) i do okrycia dalszych ułomków, dzięki czemu dzisiejsze wydanie jest w ogóle możliwe.

Niniejsza edycja daje oba teksty: współczesny przekład z łacińskiego oryginału oraz ocalałe fragmenty staropolskiego przekładu Jana z Koszyczek, złączone w jedną, tak spójną, jak to było możliwe, całość.

Rozmowy Salomona z Marchołtem. Przeł. i oprac. M. Eder. Wrocław 2014: Atut.