Przysłowia... Andrzeja Maksymiliana Fredry
Studium o XVII-wiecznym tekście Andrzeja Maksymiliana Fredry (1620–1679) pt. Przysłowia mów potocznych i jego kontekstach interpretacyjnych.
Wprawdzie minęło już ładnych kilka lat od ukazania się niniejszej rozprawy o zbiorku aforystycznym Andrzeja Maksymiliana Fredry (1620–1679) zatytułowanym Przysłowia mów potocznych, sądzę jednak, że ustalenia poczynione w owym studium nie są jeszcze całkowicie zdezaktualizowane. Książka jest rozszerzoną wersją mojej rozprawy doktorskiej. Obiektem krytycznego oglądu jest zbiór krótkich form prozaicznych kiedyś bardzo popularnych, dziś nieco zapomnianych, które częściowo wyszły spod pióra Fredry, a częściowo zostały przez niego wydobyte z innych źródeł obfitujących w celne powiedzenia, w tym z kolekcji paremiologicznych. Zbiór Fredry – owa swoista antologia przeróżnych “złotych myśli” – okazał się punktem zwrotnym w rozwoju polskiej prozy barokowej, nielinearnej, fragmentarycznej, rozbitej na pojedyncze myśli, bliskiej eseistyce i w tym względzie wykazującej pewne paralele do twórczości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego.
Kolejne rozdziały książki zostały poświęcone kwestiom filologicznym, związkom Fredrowych „przysłów” – jak sam je nazywa – z przysłowiami tradycyjnymi, dalej kształtowaniu się nowego gatunku – aforyzmu, ostatnia zaś część rozprawy jest próbą lektury tekstu pod kątem poruszanej w nim problematyki.
Spis treści
WSTĘP – 9
- Nota biograficzna o autorze – 9
- Stan badan nad „Przysłowiami…” – 20
I. UWAGI O TEKŚCIE „PRZYSŁÓW…” – 25
- Przekazy drukowane – 26
- Przekaz rekopismienny – 36
- Nowa edycja – zarys problematyki – 46
II. „PRZYSŁOWIA…” NA TLE DAWNEJ PAREMIOGRAFII – 51
- Przysłowie od starożytności do końca XVII wieku – 59
- Antyczne i nowożytne definicje przysłowia – 59
- Najdawniejsze przysłowia polskie – 72
- Paremiolodzy XVII wieku – 78
- Paremiografia Andrzeja Maksymiliana Fredry – 85
- Przypowieść – przysłowie – sentencyja – 87
- „Przysłowia…” jako zródło paremiograficzne – 94
III. „PRZYSŁOWIA…” W KRĘGU AFORYSTYKI BAROKOWEJ – 111
- Tradycje małych form literackich – 119
- Warsztat pisarski Fredry-aforysty – 133
- O kompozycji „Przysłów…” – 153
- Na drodze ku zwięzłości – 166
IV. SPOSOBY LEKTURY „PRZYSŁÓW…” – 174
- Rozważania o języku i stylu – 175
- Apologia języka polskiego – 175
- Poszukiwania stylistyczne – 186
- Podręcznik etyki neostoickiej? – 204
- Traktat o skutecznym rządzeniu – 222
- Program naprawy Rzeczypospolitej – 239
ZAKOŃCZENIE – 256
BIBLIOGRAFIA – 259
INDEKS NAZWISK – 272
SPIS ILUSTRACJI – 279
Eder, M. (2008). U źródeł aforystyki polskiej. Studium o „Przysłowiach” Andrzeja Maksymiliana Fredry. Wrocław: Atut.